بررسی پرخاشگری در کودکان و نوجوانان و مقابله با آن

چرا کودکان به سوی خشونت و پرخاشگری کشیده می شوند؟
بسیاری از پژوهش گران معتقدند که خشونت در کودکان، اکتسابی بوده و پدیده  ای مادرزادی نیست. کودکان تحت تاثیر رفتار، عملکرد و گفتار مادر و پدر، راه و رسم اولیه ی زندگی را یاد می گیرند و مورد عمل قرار می دهند؛ چرا که پدران و مادران چه بخواهند و چه نخواهند، الگوی فرزندان خود می باشند. اگر بروز احساس ها و رفتار مادر و پدر با خود، با فرزندان و با دیگران، آرام، همراه با مهر و محبت و هوشمندانه باشد، فرزندان نیز با هم بازی های خود و غریبه ها رفتاری آرام و با مهر و محبت خواهند داشت. برعکس، وقتی پدر و مادر با فرزندان شان با پرخاشگری و خشونت برخورد کنند و از آنان انتظار اطاعت بی  چون و چرا داشته باشند، کودکان نیز چنین رفتاری را با هم بازی ها، غریبه ها و افراد ضعیف تر از خود بروز می دهند. بنابراین پدر و مادر، الگو و مدل زندگی خوب یا بد کودکان خود هستند.

پدران یا مادرانی که خشن، پرخاشگر و سخت گیر باشند و خشونت را پدیده ای عادی بدانند، متوجه عیب ها و ضررهای رفتار اشتباه خود با دیگران نخواهند بود.

بیش تر پدران و مادران به رفتار خشونت آمیز و پرخاشگری فرزندان خود، به تصور اینکه مشکل رفع خواهد شد، اهمیت نمی دهند، در حالی که اگر فرزندان از کودکی، روحیه ی خشن و تهاجمی پیدا کنند، به احتمال زیاد این روحیه تا آخر عمر، همراه و مشخصه ی آنان خواهد بود.

گروهی از پدران و مادران، ناآگاهانه و به صورت غیرمستقیم با تحسین و تمجید رفتار خشن و تهاجمی دیگران، خشونت را در فرزندان خود ترغیب می کنند و یا تماشای فیلم های خشن و پر زد وخورد را به فرزندان توصیه می کنند؛ یا به رفتار خشونت بار فرزندان خود اهمیت نمی دهند و یا تحت تاثیر باورهای اشتباه، معتقدند که پسران باید رفتاری جدی و خشن داشته باشند تا پیشرفت کنند.

پسران و دختران در برابر خشونت و پرخاشگری به طور متفاوت، واکنش نشان می دهند:

پسران، جهت نشان دادن خشونت، بیش تر تمایل دارند از قدرت بدنی خود استفاده کنند: با کتک کاری، هل دادن، لگدزدن، به زور پول گرفتن، لباس یا دفتر و کتاب دیگران را پاره کردن و... خشونت خود را نشان می دهند.

دختران، خشونت خود را آرام و پنهان نشان می دهند:

یا قهر کردن، ترساندن، منزوی شدن، نوشتن نامه و تلفن های تهدید آمیز، شایعه پراکنی و ایجاد اختلاف بین فرد مورد نظر با دیگران و... خشونت خود را نشان می دهند.

کودکانی که در محیط نامطلوب و زیر نظر پدر و مادر ناآگاه ، خشن و پرخاشگر، بزرگ شوند، آینده ی جالبی نخواهند داشت، چرا که آنان از کودکی به جای استفاده از خرد خویش و ایجاد رابطه ی خوب با دیگران و پرداختن به درس و مشق و کسب مهارت های لازم و... با زورگویی، قلدری و سخت گیری، رفتار غیر مسوولانه، غیرعادلانه و خصمانه ای با دیگران خواهند داشت. این گروه در نوجوانی و جوانی، چندین برابر افراد متعادل، مرتکب ناهنجاری و جرم های اجتماعی می شوند و بعدها در مسایل اجتماعی، شغلی و زندگی زناشویی نیز چندان موفق نبوده و دچار مسایل و مشکل های متعدد می شوند، چرا که افراد پرخاشگر و زورگو به جای استفاده از خرد و هوشمندی خویش در حل مساله ها و رفع مانع ها، می خواهند همه چیز را با زور، مشاجره، پرخاشگری و خشونت، حل و فصل کنند.

به طور کلی، افرادی که از نظر فکری، پرخاشگر، زورگو و سخت گیر هستند، در فن دوست یابی، در ازدواج و زندگی مشترک، در تربیت فرزندان و... عشق و مهر و محبت خود را به اشتباه و ناآگاهانه با زور و سخت گیری های بی مورد و توقع های بی جا، ابراز می کنند و ندانسته، زندگی خود و اطرافیان را در مسیر زندگی با دشواری های دردناک قرار می دهند.

به طور کلی، فرد خشن، زورگو و دیکتاتور هر چند به ظاهر موفق به نظر برسد و از حرفه ی خود، از موقعیت اجتماعی خود، از زندگی زناشویی خود، از تربیت فرزندان خود و از دوستان خود، سخن بگوید و اظهار رضایت کند، ولی در عمق وجود خویش در تشویش و اضطراب دائمی به سر می برد و از احساس آرامش واقعی، مهر و محبت عمیق به خود و به دیگران و از عزت نفس بالا، بی بهره است.

با جمع بندی مطلب های بالا، به این نتیجه می رسیم که:
- قربانیان خشونت های پدران و مادران، از کودکی، به آزار و اذیت کودکان هم سال و ضعیف تر از خود پرداخته و آنان را قربانی خشونت ها و پرخاشگری های خود می کنند.
- افراد قلدر، زورگو و پرخاشگر در نوجوانی و جوانی، تمایل به کارهای ناهنجار دارند و با تمسخر، اهانت و آسیب  رساندن به دیگران و انجام کارهای غیرعادی، سعی در جلب توجه دیگران و تظاهر به قدرت می کنند، هرچند تو خالی هستند.
- این افراد در بزرگسالی، به جای مهر و محبت، از طریق اعمال زور و خشونت، سعی می کنند زیردستان را تحت نفوذ خود قرار دهند.
- افراد پرخاشگر و خشن، علاوه بر دیگران، با همسر و فرزندان خود نیز ناسازگاری کرده و با آنان، تند و خشن برخورد می کنند و ناآگاهانه و ندانسته، آنان را نیز قربانی خشونت خود می نمایند.
- بهترین راه برای اینکه فرزندان، پرخاشگر و خشن نباشند، این است که خود پدر و مادر، ناسازگار و پرخاشگر نباشند.
پدران و مادران با همکاری مسوولان مدرسه و با استفاده از توصیه های مشاوران، به موردهای زیر توجه کنند:
- نقاط قوت و ضعف فرزندان خود را شناسایی کنید. با تکیه به نقاط مثبت و قوت، روحیه ی آنان را تقویت کنید و کمک نمایید تا وظیفه ها و مسوولیت های خود را به خوبی انجام دهند.
- وقتی کودک مسوولیت پذیر شد، به طور معمول تا آخر عمر، فردی وظیفه شناس و مسوولیت پذیر باقی خواهد ماند.
- به علاقه ها و سرگرمی های فرزندان خود توجه کنید تا استعدادهای شان پرورش یافته و امکان بروز یابند. از تلاش های مثبت فرزندان تان حسن جویی کنید و مهارت ها و توانایی های آنان را تحسین و تشویق نمایید.
- در خانواده، کارها بین همه ی اعضا تقسیم شود. لازم است، همه ی افراد به شخصیت هم احترام بگذارند و هر فردی که وظیفه و کارش را به خوبی انجام دهد، از احترام بیشتری برخوردار شود.
- به فرزندتان کمک کنید تا خود را با شرایط محیط تطبیق دهد و با دیگران، ارتباط مناسب، موثر و بهتری داشته باشد. مهارت های اجتماعی فرزندتان را بیشتر تقویت کنید. کمک کنید که به واکنش های احساسی و عقیده های خود و دیگران، توجه کند. اگر آموزش های آگاهانه در خانواده که بسیار مهم هستند، به فرزندان مان ندهیم، دیگران و جامعه این کار را انجام خواهند داد و آن وقت است که ناچاریم نتیجه های حاصل را تحمل کنیم.
- با توجه به این که عقیده ها و هماهنگی با هم کلاسی ها، هم سن و سال ها و دوستان برای نوجوانان از اهمیت زیادی برخوردار است، بنابراین باید بدانند چگونه دوستان خود را انتخاب نمایند.
- تشویق و تنبیه در جهت اجرای وظیفه ها و مسوولیت های فرزندان، ضروری است. تنبیه نبایستی برای رفع عصبانیت و انتقام گیری باشد، بلکه باید تنبیه به عنوان پیشگیری و هشدار و به صورت محروم کردن از یک سری امکانات رفاهی باشد. بنابراین، پدر و مادر مجاز نیستند وظیفه ها و مسوولیت های خود را به هر دلیل و بهانه ای در مورد فرزندان انجام ندهند. در ضمن باید توجه داشت که تنبیه جسمی و روانی بین پدر و مادر و فرزندان، بسیار مخرب و زیان بخش است.

درمان  پرخاشگری در کودکان

با کودکان پرخاشگر چگونه رفتار کنیم؟
برای درمان پرخاشگری در کودکان اولین گام اینست که نوع پرخاشگری آنها را به صورت موردی برطرف نماییم.
۱- در مورد کودک پرخاشگری که الگو پذیری عامل این گونه رفتار او بوده، باید روی الگوی کودک کار کرد و راه های دیگری جز پرخاشگری را به آن الگو آموخت.
۲- اگر پرخاشگری در اثر ناکامی به وجود آمده باشد، بایستی کودک ناکام را در رسیدن به اهداف مطلوب و دوست داشتنی کمک کنیم.
۳- در مواردی که علت پرخاشگری اضطراب است، باید از نگرانی درونی و اضطراب کودک مطلع شویم.

برای درمان پرخاشگری در کودکان اولین گام اینست که نوع پرخاشگری آنها را به صورت موردی برطرف نماییم.
۱- در مورد کودک پرخاشگری که الگو پذیری عامل این گونه رفتار او بوده، باید روی الگوی کودک کار کرد و راه های دیگری جز پرخاشگری را به آن الگو آموخت.
۲- اگر پرخاشگری در اثر ناکامی به وجود آمده باشد، بایستی کودک ناکام را در رسیدن به اهداف مطلوب و دوست داشتنی کمک کنیم.
۳- در مواردی که علت پرخاشگری اضطراب است، باید از نگرانی درونی و اضطراب کودک مطلع شویم.
۴- ورزش  کردن برای این کودکان بسیار مؤثر است و باعث تخلیه هیجانی می شود.
۵- در کشمکشهای درونی بایستی کودک را از حالت دوگانگی خارج ساخت. کمک به کودکان در تصمیم گیری، باعث میشود که بیاموزند به حالتهای دوگانه درونی خود پایان بخشند.
۶- در پاره ای از موارد، کودک افسرده پرخاشگری شدیدی از خود نشان می دهد. در این میان لازم است به این نکته پی ببریم که او چه چیز دوست داشتنی را از دست داده و چگونه می  شود مورد از دست رفته را برای او جبران کنیم.
۷- در مورد پرخاشگری، شیطنت و مصرف دارو بایستی حتماً با پزشک متخصص ارتباط داشته باشیم تا کودک از نزدیک مورد معاینه قرار گیرد.
۸- هنگامی که کودک قربانی خشونت در مدرسه شده است، بایستی با مسئولان مدرسه صحبت کنیم و لازم است که ایشان طبق قانون و مقررات خاص با کودکان خشونت گرا برخورد کنند؛ و نیز کودکانی را که قربانی خشونت شده اند براساس رفتارهای خوبشان مورد تشویق و تأیید قرار دهند.
۹- چنانچه نوع پرخاشگری کودک خصمانه است، بایستی کودک را از آزار و اذیت کردن دور کنیم تا مجبور نباشد برای تلافی و انتقام، افراد دیگر را اذیت کند؛ و اگر پرخاشگری از نوع وسیله ای است، بایستی راه های دیگری را جهت مطرح کردن کودک برگزینیم تا او ناچار نباشد از روش خشونت برای جلب توجه استفاده کند.

نتیجه گیری
به طور کلی خشونت و پرخاشگری بیشتر عامل بیرونی دارد و فقط در موارد خاص به علل درونی مربوط می شود. والدین در درجه اول، بایستی محرک های محیطی را که باعث تحریک خشم و ایجاد خشونت در فرزندشان می  شود شناسایی و سپس برای رفع آن به کمک روان شناسان و متخصصان اقدام نمایند.

نوشتن دیدگاه