(امـانت) به معنى ودیعه، گرو و رهن، راستى و درستى، و (امانتدارى) به معنى درستى، امین بودن و دیندارى آمده است .
از نـظـر عـقل و منطق، راستى و درستى و پس دادن به موقع امانت کارى ارزشمند و لازمه انسانیت است که فطرت پاک انسان‌ها پایبندى به آن را طالب و از خیانت در امانت، سخت منزجر است.
امانتداری در اسلام
در فـرهـنـگ اسـلام نـیـز (امانتدارى) جزء اصول و پایه‌هاى اخلاقى شمرده شده و به گونه‌اى شگفت مورد تأکید قرار گرفته است. قرآن مجید مى‌فرماید: (فَاِنْ اَمِنَ بَعْضُکُمْ بَعْضاً فَلْیَۆَدِّ الَّذِى اۆْتُمِنَ اَمانَتَهُ وَ لْیَتَّقِ اللّهَ رَبَّهُ؛ اگـر کـسى از شما دیگرى را امین دانست، آن کسى که امین شمرده شده باید امانت وى را باز پس دهد و باید از خداوند که پروردگار اوست پروا کند).
(اِنَّ اللّهَ یَاءْمُرُکُمْ اَنْ تُۆَدّوُا الاَْماناتِ اِلى اَهْلِها؛ خداوند به شما فرمان مى‌دهد که امانت‌ها را به صاحبانش بازگردانید).
خـداونـد در آیـه اوّل از فـرد مـسـلمان و در آیه دوم از عموم مسلمانان مى‌خواهد که امین باشند و در امانت، خیانت نورزند و ودیعه را، هر چه باشد، به صاحبش برگردانند.
امیرمۆمنان (علیه السلام) نیز، امانتدارى را مهمترین ویژگى مسلمان دانسته و فرموده است: «امانتدارى در رأس دستورات ـ یا برنامه‌هاى ـ اسلام است».
در سخنى دیگر، اداى امانت را در راستاى تکمیل دین دانسته و فرموده است: «هر کس امانتدارى کند، دیندارى را کامل کرده است».
نـظـر بـه ایـنکـه قـبول یا ردّ امانت تا قبل از تحویل گرفتن آن، در اختیار انسان است، باید ابـتـدا قـدرى دربـاره آن بـیـنـدیـشـد و اگـر تـوان اداى آن را در خـود نـمـى‌یـابـد، از اوّل آن را نـپـذیـرد و در جـایـگـاه شـریـف امـانـتـدارى وارد نـشـود کـه بـعــدهـا بـه سـبـب سـهـل‌انـگـارى یـا نـاتـوانـى و بـى‌ارادگـى بـه ایـن اصل مهم اخلاقى پشت پا نزند.
مـۆ مـن پـاک سـرشـتـى کـه در هـیـچ امـانـتـى خـیـانـت نـورزد و هر ودیعه‌اى را سالم به صاحبش برگرداند، حیف است داخل دوزخ شود. ابـوذر گـویـد: از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) شنیدم که فرمود: «روز قیامت در دو سوى صراط، (صله رحم) و (امانتدارى) قرار دارند و هنگامى که انجام‌دهنده صله رحم و امانتدار از روى آن عبور کند بدان وسیله از لغزیدن در دوزخ نجات مى‌یابد»
انواع امانت
امـانـت‌هـایـى کـه در اخـتـیـار انـسـان قـرار مى‌گیرد، ممکن است از سوى خدا، پیامبر و امام یا مردم باشد. پس امانت بر سه نوع است:
1ـ امانت الهى: قرآن مجید بر عرضه امانت خدا به انسان، تصریح دارد:
«اِنـّا عـَرَضـْنَا الاَْمانَةَ عَلَى السَّمواتِ وَ الاَْرْضِ وَ الْجِبالِ فَاَبَیْنَ اَنْ یَحْمِلْنَها وَ اَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الاِْنْسانَ اِنَّهُ کانَ ظَلوُماً جَهوُلاً»؛ مـا امـانـت را بـر آسـمـان‌هـا و زمـیـن و کـوه‌هـا عـرضـه داشـتـیـم، از تـحـمـل آن سـر بـاز زدنـد و از آن ترسیدند ولى انسان آن را برداشت راستى او ستمکارى نادان بود».
در مورد «امانت» تفسیرهای مختلفی ذکر شده از جمله:
ـ منظور از امانت «ولایت الهیه» و کمال صفت عبودیت است که از طریق معرفت و عمل صالح حاصل میشود.
ـ منظور صفت «اختیار و آزادی اراده» است که انسان را از سایر موجودات ممتاز می‌کند.
ـ مقصود «عقل» است که ملاک تکلیف و مناط ثواب و عقاب است.
ـ منظور «اعضای پیکر انسان» است که حفظ آنها واجب می‌باشد.
ـ منظور «امانت‌هایی است که مردم از یکدیگر میگیرند» و وفای به عهدهاست.
ـ مقصود «معرفت اللَّه» است.
ـ منظور «واجبات و تکالیف الهی» هم‌چون نماز و روزه و حج است.
با کمی دقت روشن میشود که این تفسیرهای مختلف را میتوان در بعضی دیگر ادغام کرد.
انسان موجودی است با استعداد فوق العاده که میتواند با استفاده از آن مصداق اتم «خلیفة اللَّه» شود، میتواند با کسب معرفت و تهذیب نفس و کمالات به اوج افتخار برسد، و از فرشتگان آسمان هم بگذرد.
2ـ امانت پیامبر(صلی الله علیه و آله): رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نیز به عنوان رهبر اسلام امانت‌هایى را به امّت سپرده است. از جمله خود، بارها فرمود: «اِنـّى تـارِکٌ فـیـکـُمُ الثَّقـَلَیـْنِ: کـِتـابَ اللّهِ وَ عـِتـْرَتـى وَ لَنْ یـَفـْتـَرِقـا حـَتـّى یـَرِدا عَلَىَّ الْحَوْضَ»؛ «همانا من دو چیز گرانبها در میان شما (به امانت) مى‌گذارم: کتاب خدا و خاندانم و این دو هرگز از هم جدا نمى‌شوند تا آنکه کنار حوض (کوثر) نزد من‌آیند».
هـمین طور سخنان حکمت‌آمیز آن حضرت و بالتبع امامان نیز باید مورد دقت و حفاظت قـرار گـیـرد و بـا جـدّیـت و صـداقـت بـه نـسـل بـعـد تـحـویـل گـردد.
3ـ امانت مردم: امـانـتـگـذارى و امـانـتدارى، از لوازم زندگى اجتماعى است که همواره در میان جوامع بشرى رواج داشـتـه و بـه تناسب افراد و موقعیت‌ها، تنوع و دگرگونى یافته است. امانت گاهى یک مطلب علمى، راز نظامى، فرمول صنعتى و گاهى سخنى یا چیزى نفیس و گرانبها و... بوده است .
ملاک مسلمانى
ویـژگـى و اهـمـیـّت (امـانـتـدارى) تـا آنجا مورد توجه اسلام است که آن را با ایمان، ملازم و برابر دانسته و ایمان افراد را آن گاه مى‌پذیرد که با امانتدارى توأم باشد. امیرمۆمنان (علیه السلام) فرمود: «لا اِیمانَ لِمَنْ لا اَمانَةَ لَهُ»؛ «کسى که امانتدار نیست، ایمان ندارد».
حـضـرت جـواد(علیه السلام) از پـدرانـش چـنـیـن نقل مى‌کند: «بـه کـثـرت نـمـاز، روزه، حـجّ، کـارهـاى خـوب و نـاله‌هـاى شـبـانـه آنها نگاه نکنید، بلکه به راستگویى و امانتداریشان بنگرید (و آن را ملاک مسلمانى آنها قرار دهید)».
دامنه امانتدارى
از ویـژگـى‌هـاى مهمّ امانتدارى، فراگیرى و شمول آن است که تحت هیچ شرایطى استثناپذیر نـیـسـت و امـانت باید به صاحب آن اعم از مۆمن و کافر، کوچک و بزرگ، سیاه و سفید، و دوست و دشمن مسترد گردد. امـانـت هـر چـنـد از نـظـر ظـاهـر و ارزش مـادّى کـم بـهـا بـاشـد، قـابـل احـتـرام و پـس دادن اسـت.
امـیـرمـۆمـنـان (علیه السلام) نقل کرده که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) ساعتى پیش از ارتحال، سه بار به من فرمود: «اى ابـوالحـسـن، امـانـت را بـه نـیـکـوکـار و بـدکـار پس بده، کم باشد یا زیاد، حتى اگر نخ و سوزنى باشد».
امانت‌گذار هر چند از نظر فکرى و اجتماعى چهره‌اى زشت و کریه داشته و مرتکب کردارى شنیع شـده بـاشـد و یـا حـتى حقوقى را بدهکار باشد، هرگز از ودیعه‌اى که به امانت سپرده محروم نمى‌گردد.
امـانـتـگـذارى و امـانـتدارى، از لوازم زندگى اجتماعى است که همواره در میان جوامع بشرى رواج داشـتـه و بـه تناسب افراد و موقعیت‌ها، تنوع و دگرگونى یافته است. امانت گاهى یک مطلب علمى، راز نظامى، فرمول صنعتى و گاهى سخنى یا چیزى نفیس و گرانبها و... بوده است
عـبـداللّه بن سنان گوید: در مسجدى بر حضرت صادق (علیه السلام) وارد شدم در حالى که آن حضرت، نـمـاز عـصـر را بـه جاى آورده و رو به قبله نشسته بود. عرض کردم: اى پسر پیامبر! یکى از پـادشـاهـان بـر اسـاس اعـتمادى که به ما دارد، اموالى را به رسم امانت نزد ما سپرده است. با تـوجـه بـه ایـنـکـه خـمـس آنـهـا را بـه شـمـا نمى‌پردازد، اجازه مى‌دهید ما خمس آنها را به شما بـپـردازیم؟ امام، در پاسخ سه بار فرمود: به پروردگار این قبله سوگند! اگر ابن ملجم ـ قاتل جدّم على (علیه السلام) ـ امانتى به من بسپارد به او برمى‌گردانم!»
آثار امانتدارى
ایـن اصـل مـهم اخلاقى، آثار ارزنده‌اى نیز در پى دارد که به برخى از پیامدهاى آن اشاره مى کنیم:
خیر و سلامت: حضرت رضا (علیه السلام) فرمود: «پـیـروان مـن مادامى که یکدیگر را دوست بدارند و هدایت نمایند و اداى امانت کنند پیوسته در خیر خواهند بود».
راستى و درستى: اگـر افـراد و جـامـعـه امانت یکدیگر را حفاظت کنند و در آن خیانت نورزند و همه امانت‌هاى الهى را پاس دارند، درستى و راستى فزونى خواهد یافت. امیر مۆمنان(علیه السلام) فرمود: «وقتى امانتدارى تقویت گردد راستى فزونى مى‌یابد».
روزى و ثروت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «امانتدارى ثروت فراوان مى‌آورد.»
رهایى از دوزخ: مـۆمـن پـاک‌سـرشـتـى کـه در هـیـچ امـانـتـى خـیـانـت نـورزد و هر ودیعه‌اى را سالم به صاحبش برگرداند، حیف است داخل دوزخ شود. ابـوذر گـویـد: از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) شنیدم که فرمود: «روز قیامت در دو سوى صراط، (صله رحم) و (امانتدارى) قرار دارند و هنگامى که انجام‌دهنده صله رحم و امانتدار از روى آن عبور کند بدان وسیله از لغزیدن در دوزخ نجات مى‌یابد».
با عنایت به اینکه نظرات و پیشنهادات شما کاربران گرامی در بهبود خدمات رسانی پایگاه اینترنتی دی ال سل نقش کاملا موثری ایفا می کنند لذا صمیمانه از شما خواهشمندیم با عنایت به حدیث «مومن آیینه مومن است» ، شما نیز آیینه ما باشید و با یادآوری نقاط ضعف و قوت پایگاه اینترنتی دی ال سل، ما را از این امر محروم نفرمایید.
چند نکته مهم:
• نظرات شما پس از بررسی و بازبینی توسط گروه مدیریت برای نمایش در سایت منتشر خواهد شد.
• نظرات تکراری و تبلیغاتی، تائید نمی شوند و امتیازی هم به آنها تعلق نخواهد گرفت.
• در صورتی که نظر شما نیاز به پاسخ دارد، پاسخ خود را در ذیل همان موضوع دنبال فرمایید.